Gebr. Walter, Guhrau (Góra)

ZAKŁAD BUDOWY [I REKONSTRUKCJI] ORGANÓW BRACI WALTER Z GÓRY
Większość nazw niemieckich z oryginału występujących w tekście została skonfrontowana ze „Słownikiem nazw geograficznych Polski zachodniej i pół-nocnej” Stanisława Rosponda (Wrocław – Warszawa 1951). Jeśli korzystaliśmy z innych źródeł, to wówczas nazwę niemiecką umieściliśmy w nawiasach kwadratowych. W przypadku niemożliwości jednoznacznej identyfikacji nazwy niemieckiej, podaliśmy kilka nazw polskich miejscowości. (M.Ż.)
Zakład budowy i rekonstrukcji organów braci Walter został założony przez Gottlieba Andreasa Waltera (+ 1852), organmistrza z Góry, w 1824 r. W roku 1850 jego najstarsi synowie Theodor (* 12.8.1825, + 6.6.1905 Góra) i Ludwig (* 15.6.1827, + 5.12.1906 Góra) przejęli interes ojca. Młodszy syn Emil (* 27.9.1839, + 15.6.1912) przyłączył się do nich w roku 1869 i pracował do 1904 r. Po odejściu Theodora Waltera współpracownikiem braci został w roku 1892 Richard, syn Ludwiga (* 13.2.1867), który w czasie odejścia wujka pracował z innym wspólnikiem, jednak na skutek rosnących kłopotów w interesach był zmuszony rozpocząć współpracę z zakładem braci Jehmlich (Emil i Bruno Jehmlich) z Drezna. Przed rokiem 1888 przez wiele lat w tej firmie pracował też Hans Dürrschlag, syn organmistrza Heinricha Dürschlaga z Rybnika. Około roku 1905 otworzono filię w Berlinie, która jednak już prawdopodobnie po roku przestała istnieć. Adres tej filii można znaleźć w książkach adresowych Berlina z roku 1906 i 1907 pod wpisem: Gebrüder Walter, N, Weinbergsweg 5.
W ankietach ewangelickiego konsystorza znalazły się jedynie wzmianki na temat budowy nowych organów z okresu przed I wojną światową. W pierwszym wydaniu pozycji […] z roku 1925 istnieje wpis o wygaśnięciu tej firmy. Albo te dane są niepra-widłowe, albo firmę tą ponownie uruchomiono. W roku 1938 zakład braci Walter zamieścił ogłoszenie w czasopiśmie „Musik und Kirche“. W roku 1938 firma posiadała jeszcze konto czekowe na poczcie (Breslau 34486) i miała siedzibę na ulicy Endestraße 10 [obecnie Jarosława Dąbrowskiego]. Przypuszczalnie w międzyczasie utrzymywała się z prac konserwacyjnych. W książce adresowej Góry z roku 1941 wymieniany został zakład budowy organów Richarda Waltera, organmistrza, znajdujący się na ulicy Endestraße 10.
Zakład ten brał udział w następujących targach/wystawach:
– Światowa wystawa w Wiedniu, Wiedeń 1873;
– Wystawa śląskiego rzemieślnictwa i przemysłu, Wrocław 1881, (eksponatem były organy, które ustawiono w Raciborzu);
– Wystawa rzemiosła z prowincji, Poznań 1895.
W 1853 r. firmie przyznano patent na łącznik półoktawowy.
Dirk Steindorf-Sabath
Tłumaczył: Daniel Wojciechowski
Kwartalnik Górowski 32/2010

Reklamy firmy

Korespondencja firmowa

XVI
Organy w Kościele p.w. świętego Wawrzyńca w Czerninie
Fot. Adrian Grochowiak
Kwartalnik Górowski 32/2010
XVII
Organy w Kościele p.w. świętego Marcina w Sicinach
Fot. Paweł Wróblewski, http://www.artecho.eu
Kwartalnik Górowski 32/2010
XVIII
* * * * *
Kwartalnik Górowski 32/2010
XIX
Lista organów zbudowanych przez braci Walter z Góry
Powiaty istniejące w 1938 r.
Rok produkcji Kościół Powiat Wyznanie Uwagi
1838
Barkowo
Milicz
ewangelickie
1849
Orsk
Wołów
ewangelickie
między 1850-1859
Krzydlina Mała
Wołów
nieznane
1851
Wysoka Cerekiew/
Grodowiec
[Hochkirch]
Głogów
katolickie
[Od 1 stycznia 1992 r. Wysoka Cerekiew nosi nazwę Grodowiec –
od Red.]
1852
Piersna
[Pürschen]
Głogów
katolickie
1854
Bojanowo
prowincja Poznań
ewangelickie
1855
Kębłów
Wołów
ewangelickie
1856
Święciechowa [Schwetzkau]
Leszno,
prowincja Poznań
Polska nazwa Święciechowa, przebudowa
i rozbudowa istniejących organów
1856
Rzeczyca
Głogów
katolickie
Zmieniono nazwę miejscowości Rietschütz na Roggenfelde
1857
Włoszakowice
[Luschwitz]
Leszno,
prowincja Poznań
katolickie
Przebudowa
i rozbudowa istniejących organów
1858
Sułów Wielki
Góra
ewangelickie
1858
Góra
Góra
katolickie
Kościół Bożego Ciała
1859
Bieniowice
Legnica
ewangelickie
Zmieniono nazwę miejscowości Bienowitz na Bienau, w roku 1947 kościół i organy niezniszczone
1859
Ryczeń
Góra
ewangelickie
1859
Gościkowo
Międzyrzecz
Organy do ćwiczeń
w Königl. Haupt-Schullehrer-Seminar [Królewskim Seminarium Nauczycielskim]
między 1860-1869
Trzcinica Wołowska
Wołów
katolickie
Strenz koło Żmigrodu
1860
Raszowa
Lubin
ewangelickie
1860
Siciny
Góra
katolickie
1861
Lubin
Lubin
nieznane
Kwartalnik Górowski 32/2010
XX
1861
Korzeńsko
Milicz
ewangelickie
1861
Osieczna [Storchnest]
Leszno,
prowincja Poznań
katolickie
Polska nazwa Osieczna
1862
Grębocice
Głogów
katolickie
1862
Rudna
Lubin
katolickie
1862
Szamotuły [Samter]
Samter,
prowincja Poznań
katolickie
Polska nazwa Szamotuły, kościół wotywny
1862
Góra
Góra
ewangelickie
Przebudowa
1863
Głuszyca
Wałbrzych
nieznane
Przebudowa organów wykonanych przez Stenzela w roku 1752
1863
Kunice
Legnica
ewangelickie
Przebudowa
1863
Lubiatów
Złotoryja
ewangelickie
Przebudowa
1863
Jutrosin [Jutroschin]
Rawicz,
prowincja Poznań
ewangelickie
1864
Stara Rudna
[Alt Raudten]
Lubin
ewangelickie
1864
Spalona
Legnica
ewangelickie
1864
Miłoradzice
Lubin
ewangelickie
Przebudowa
1865
Sławięcice
Koźle
katolickie
Wg innego źródła z 1868 roku Slawentzitz przemianowano na Ehrenforst
1865
Dziesław
Wołów
ewangelickie
1862
Szamotuły
Szamotuły, prowincja Poznań
ewangelickie
Polska nazwa Szamotuły, nowo wybudowane organy z wykorzystaniem części z organów z kościoła katolickiego
1866
Nietków
[Polski Nettkow]
Zielona Góra
ewangelickie
1866
Lubin
Lubin
ewangelickie
Przebudowa
1866
Głuszyca Górna
Wałbrzych
katolickie
1867
Czernina [Tschirnau]
Góra
ewangelickie
Nazwę Tschirnau zmieniono na Lesten, rok produkcji organów nieznany
1867
Tymowa
Wołów
ewangelickie
W roku 1947 r. kościół zniszczony,
organów nie ma
1867
Psary
Wołów
ewangelickie
1867
Kalisz
[Kalisch]
Kalisz
[Kalisch]
ewangelickie
Kwartalnik Górowski 32/2010
XXI
1868
Karczowiska – pow. Lubin, Niepoczyn –
pow. Wejherowo, Nowa Ruda – pow. Kłodzko, Nowiny –
pow. Świebodzin, Stara Huta – pow. Kartuzy, Żarek –
pow. Myszkowski [Neurode]
powiat nieznany
nieznane
Na Śląsku jest
5 miejscowości
o nazwie Neurode
1869
Wróblin
Prudnik
katolickie
1869
Górna Wieża
Lubań
ewangelickie
Nazwę miejscowości Wiesa zmieniono na Wiese
1869
Leśna
Lubań
ewangelickie
W roku 1947 kościół
i organy niezniszczone
1869
Kotliska
Lwówek Śląski
nieznane
1869
Trzebosz
Góra
ewangelickie
1870
Ścinawa
Ścinawa
ewangelickie
1870
Ścinawa
Ścinawa
ewangelickie
Seminarium Nauczycielskie, budowa na nowo organów ćwiczeniowych z 7 rejestrami
1870
Grodziszcze – pow. Ząbkowice, Juszczyn –
pow. Środa Śląska, Mikowice –
pow. Kłodzko, Zaborów,
pow. Lubin [Lampersdorf]
powiat nieznany
ewangelickie
Przebudowa, na Śląsku jest 5 miejscowości o nazwie Lampersdorf
1870
Lutynia
Środa Śląska
Przebudowa, zdjęcia organów pod adresem http://www.organy.art.
pl/instrumenty.
php?instr_id=522
1871
Giżyn
Góra
ewangelickie
1871
Piskorzyna
Wołów
ewangelickie
1871
Ludomy
Oborniki,
Poznań
Ludomy/Ludom/Lüdden, zdjęcia pod adresem
http://www.organy.art.
pl/instrumenty.
php?instr_id=1166
1871
Żuchlów
Góra
ewangelickie
1871
Poznań
Poznań
kalwinistyczne
Kwartalnik Górowski 32/2010
XXII
1872
Siedlce
Lubin
ewangelickie
Budowa organów z wykorzystaniem części z organów z roku 1774
1872
Raciborowice
Bolesławiec
ewangelickie
1872
Dąbrowa Biskupia
[Louisenfelde]
Inowrocław [Hohensalza]
ewangelickie
1872
Kalisz
[Kalisch]
Kalisz
[Kalisch]
katolickie
Organy w kościele
św. Mikołaja
1873
Dziewin
Wołów
ewangelickie
1873
Rudna
Lubin
ewangelickie
1874
Krotoszyn [Krotoschin]
Krotoszyn [Krotoschin]
ewangelickie
1875
Działoszyn
Zgorzelec
nieznane
1875
Zgierz
Polska
ewangelickie
1876
Szczytna
Kłodzko
katolickie
1877
Urrbrae
Australia
Zdjęcia organów pod adresem http://home.vicnet.net.
au/~ohta/famous/
sa.html
1877
Nuriootpa
Australia
1877
Wrocław – Leśnica
Wrocław
nieznane
1877
Kościan
[Kosten]
Kościan [Kosten], prowincja Poznań
Organy w kościele szpitalno-więziennym Krajowego Domu Ubogich w Kościanie [Kosten]
1877
Wińsko
Wołów
ewangelickie
1877
[Zduns]
Polska
ewangelickie
[Polska nazwa nie została zidentyfikowana – od Red.]
1877
Sułów
Milicz
katolickie
1878
Czerwieńsk
Zielona Góra
ewangelickie
1878
Głogów
Głogów
Organy w synagodze
1878
Ścinawa
Ścinawa
ewangelickie
Seminarium Nauczycielskie, przebudowa
i powiększenie organów z 12 rejestrami znajdujących się w sali do nabożeństw
1879
Wolsztyn [Wollstein]
Wolsztyn [Wollstein], prowincja Poznań
katolickie
1879
Przemęt
[Priment]
Wolsztyn [Wollstein],
prowincja Poznań
katolickie
Polska nazwa Przemęt, rozszerzenie funkcjonalności istniejących organów
Kwartalnik Górowski 32/2010
XXIII
1879
Wizajny
Polska
ewangelickie
między 1880-1889
Lutynia
Środa Śląska
katolickie
między 1880-1889
Brzeg
Brzeg
katolickie
Dokończenie prac,
które rozpoczął Gottfried Riemer z Brieg
między 1880-1889
Wilkowo – pow. Kwidzyn, Wilkowo – pow. Świebodzin, Wilków – pow. Namysłów, Wilków – pow. Świdnica [Wilkau]
katolickie
Powiat nieznany, bo na Śląsku są 4 miejscowości o nazwie Wilkau
między 1880-1889
Jurcz
Wołów
ewangelickie
między 1880-1889
Biernacice
Ząbkowice Śląskie
ewangelickie
1880
Strupina
Trzebnica
ewangelickie
1881
Karczowiska – pow. Lubin, Niepoczyn –
pow. Wejherowo, Nowa Ruda – pow. Kłodzko, Nowiny –
pow. Świebodzin, Stara Huta – pow. Kartuzy, Żarek –
pow. Myszkowski [Neurode]
Organy w kościele braterstwa
1881
Ludwikowice Kłodzkie
Kłodzko
katolickie
W roku 1947 kościół
i organy niezniszczone
1881
Racibórz
Racibórz
ewangelickie
Organy z tej miejscowości zaprezentowano na wystawie Śląskiego Rzemieślnictwa
i Przemysłu
we Wrocławiu
w 1881 roku
1881/82
Rawicz
Rawicz
ewangelickie
1883
Gozdnica
Szprotawa
[obecnie powiat żagański]
ewangelickie
1883
Zielona Góra
Zielona Góra
ewangelickie
Zdjęcia i dalsze informacje pod adresem http://www.veeso.de/
Kwartalnik Górowski 32/2010
XXIV
gruenberg.html
1883
Przychowa
Ścinawa
katolickie
1884
Radoniów
Lwówek Śląski
katolickie
1884
Wierzbołowo [Wirballen]
Polska
[dziś Litwa]
ewangelickie
1886
Wołów
Wołów
ewangelickie
Organy w kościele
św. Wawrzyńca
1886
Łagoszów Wielki [Gross Logisch]
Głogów
[pow. Polkowice]
katolickie
1887
Biernatki
Legnica
ewangelickie
1888
Lubiąż
Wołów
nieznane
1888
Miejska Górka [Görchen]
Rawicz
ewangelickie
1888
Wyszęcice
Wołów
katolickie
1889
Moczydlnica Dworska
Wołów
ewangelickie
1889
Mleczno
Lubin
nieznane
1889
Krzelów
Wołów
katolickie
Przebudowa
między 1890-1899
Bierutów
Oleśnica
katolickie
między 1890-1899
Witoszyce
Góra
ewangelickie
między 1890-1899
Piotrowice
Bystrzyca Kłodzka
katolickie
między 1890-1899
Kwiatkowice
[Alt Läst]
Legnica
katolickie
1891
Racot
Kościan [Kosten]
Organy w kościele
na zamku
1892
Kostrzyń
[Kostschin]
Środa Wielkopolska [Schroda]
katolickie
1892
Czeszewo
Polska
nieznane
1892
Dłużek
[Dolzig]
Śrem
[Schrimm]
katolickie
1893
Gaworzyce
Głogów
ewangelickie
Zmieniono nazwę miejscowości Quaritz
na Oberquell, przebudowa organów wykonanych przez Weinerta
1893
Wrocław
Wrocław
Organy w kościele
św. Henryka
1894
Uraz
Wołów
ewangelickie
1894
Wąsosz
Góra
katolickie
Kwartalnik Górowski 32/2010
XXV
1895
Weimar
Turyngia [Thüringen]
katolickie
Stadtpfarrkirche Herz-Jesu [Kościół parafialny Serca Jezusa], w roku 1919 przebudowa
i naprawa organów wykonana przez organmistrza Böttchera z Weimaru, w roku 1932 przebudowa wykonana przez rodzinę Walker
1896
Września [Wreschen]
Września [Wreschen]
ewangelickie
między 1900-1910
Brzostów
Głogów
katolickie
po roku 1900
Krzydlina Mała
Wołów
katolickie
Kolejna przebudowa
1900
Białołęka
Głogów
nieznane
1902
Wąsosz
Góra
ewangelickie
Organy w kościele
św. Andrzeja,
cena 4669 marek
1903
Przemęt
[Priment]
Wołów [Wollstein],
prowincja Poznań
katolickie
Polska nazwa Przemęt, modernizacja organów
1903
Polkowice [Polkwitz]
Głogów
katolickie
Przebudowa
1904
Warta Bolesławiecka
Bolesławiec
nieznane
Wymiana organów Wildnera,
w roku 1947 kościół
i organy niezniszczone
1905
Wągroda
Góra
ewangelickie
1905
Głogów
Głogów
katolickie
Organy przekazane 30.10.1905 r.1
1905
Nieder-Schönhausen
Berlin
1906
Radków
Kłodzko
nieznane
1907
Malczyce
Środa Śląska
nieznane
1907
Wińsko
Wołów
ewangelickie
Przebudowa, wg innych źródeł między rokiem 1870 a 1879
1909
Wołów
Wołów
katolickie
Przebudowa
1909
Mieszkowice
Prudnik
nieznane
1 Archiwum Państwowe w Zielonej Górze z siedzibą w Starym Kisielinie, ul. Pionierów Lubuskich 53, 66-002 Stary Kisielin – sygnatura: 89/92/0/341 tytuł i daty: Neubau der Orgel in der katholischen Stadpfarrkirche zu Głogów [Budowa organów w kościele parafialnym w Głogowie]; 1904-1913 opis: poszyt ; stan dobry; rkp, formularz, mps, druk; neogotyk; j. niemiecki; s 77; 385 x 245; IV 40 4; ; luźne kartki.
Kwartalnik Górowski 32/2010
XXVI
między 1910-1914
Ścinawa
Ścinawa
ewangelickie
Seminarium Nauczycielskie, budowa na nowo organów ćwiczeniowych
z 6 rejestrami
między 1910-1914
Szymocin
Głogów
katolickie
między 1910-1914
Krzepów
Głogów
katolickie
Nazwę miejscowości Schrepau zmieniono
na Schwarztal
między 1910-1914
Ścinawa
Ścinawa
Seminarium Nauczycielskie, przebudowa
i powiększenie organów znajdujących się w auli do 20 rejestrów
między 1910-1914
Lubin
Lubin
ewangelickie
Starówka
1911
Serby
Głogów
ewangelickie
1911
Płóczki Górne
Lwówek Śląski
nieznane
1911
Chojnów
Złotoryja
ewangelickie
Przekazane 14.2.1911r., w roku 1947 kościół
i organy niezniszczone;
w roku 1967 w tym kościele wciąż jeszcze istniały te organy
1912
Barkowo
Milicz
ewangelickie
Kolejna przebudowa,
wg innych źródeł
w 1902 r.
1912
Miechowice Oławskie
Oława
nieznane
1913
Głogów
Głogów
Organy w szpitalu
1913
Biskupice
Olesno
nieznane
nieznany
Luboszyce
Góra
ewangelickie
nieznany
Wąsosz
Góra
ewangelickie
Organy w kościele św. Macieja
nieznany
Psary
Wołów
ewangelickie
nieznany
Wierzchowice
[Wirschkowitz]
Głogów
[prawdopodobnie chodzi o inny powiat]
nieznane
Nazwę miejscowości Wirschkowitz zmieniono na Hochkirch
Źródło: http://dirk.steindorf-sabath.eu/Guhrau_182_Orgelbauanstalt%20Walter.pdf [dostęp 17 grudnia 2010]